देउवासँग बिहे नगरेकी भए कर्णाली पुल तर्ने थिइँन (भिडियोसहित)

 आरजू देउवा, कांग्रेस नेतृ

आरजू राणालाई कांग्रेस नेता शेरबहादुर देउवाकी पत्नीमात्रै भनेर चिनियो भने अन्याय हुन्छ । ०४६ सालमा राजनीतिक परिवर्तन आउँदासम्म कांग्रेस के हो भन्ने थाहा नपाएकी राणाको विवाह गृहमन्त्री भैसकेका शेरबहादुर देउवासँग पाको उमेरमा सन् १९९४ मा भएको हो । विवाहअघि नै पीएचडीसम्मको अध्ययन सिध्याएर आरजू सामाजिक अभियन्ता बनिसक्नुभएको थियो । अहिले कांग्रेसको महासमिति सदस्यमात्रै रहेकी आरजु एनजीओमार्फत प्रसुती एवं सुरक्षित मातृत्वको क्षेत्रमा काम गरिरहनुभएको छ ।
काठमाडौंको सम्भ्रान्त राणा परिवारमा जन्मेर डडेल्धुराजस्तो विकट जिल्लाका देउवासँग विवाह नगरेको भए आरजूलाई कर्णाली क्षेत्रको दुःखबारे शायदै जानकारी हुने थियो । ‘पहिलोपटक १९९४ मा सुदुर पश्चिम गएकी हुँ । मलाई त ‘शक’ भयो । मलाई ४/५ सय वर्ष पछाडि गएको जस्तो लाग्यो ।’ आरजूको अनुभव छ, ‘शायद उहाँसँग बिहे नगरेको भए म जीवनमामा कर्णालीको पुल तर्ने थिइँन होला । ‘
तपाई राजनीतिमा लाग्नुको कारण के हो ?
- मैले सामाजिक काम त पहिलेदेखि नै गरेकी हुँ । १९८९/९० देखि नै मैले सामाजिक काम गरेको हो । त्यो भन्दा पहिले कलेजमा हुँदा पनि गर्थें । सामाजिक कामले नै राजनीतिमा जान प्रेरणा पाएको हो ।
जनताले अवसर र राम्रो सेवा पाउने/नपाउने भन्ने कुरा राजनीतिले नै गाइड गर्दोरहेछ । कुशासन भयो भने, नीतिहरु राम्रो भएन भने जनताको जीवनमा कसरी असर गर्छ भन्ने कुराचाहिँ मलाई सामाजिक कामले सिकाएको हो । यही कारणले राजनीतिमा लागेको हो ।
कलेज कहाँ पढ्नुभएको हो ?
- कलेज इण्डियामा पढेको हो । हाम्रो कलेजले पनि हामीलाई धेरै सामाजिक कामहरु गराउँथ्यो । त्यहाँ सिमलामा तिब्बतीयन शरणार्थीहरु आउनुहुन्थ्यो र हामीले उहाँहरुको क्याम्पमा गएर टेन्टहरु सफा गर्ने, बच्चाहरुलाई नुहाइदिने काम पनि गर्थ्यो । यसबाट पनि धेरै सिकियो । स्कुल चाहिँ मैले उही नेपालमै पढेको हो, सेन्ट मेरिज हो ।
कांग्रेसचाहिँ कसरी बन्नुभयो ?
- कांग्रेस त म बिहा गरेर भएकी हुँ । नेपालमा श्रीमानले जे-जे गर्‍यो, श्रीमतीको त्यही हुन्छ । सबैकुरा परिवर्तन हुन्छ, गोत्रै परिवर्तन हुन्छ । भनेपछि राजनीति त परिवर्तन नहुने कुरै भएन । श्रीमानकै पोलिटिक्सबाट म कांग्रेस भएको हो । विहेअघि मलाई कांग्रेसबारे केही पनि थाहा थिएन । वीपी कोइरालाको नाम सुनेकी थिएँ । गणेशमानको नाम सुनेको थिएँ, अरुको त नाम पनि सुनेको थिइँन । श्रीमानको जे पोलिटिक्स, श्रीमतीको पनि त्यही पोलिटिक्स । एउटा त यही नै भयो र अर्कोचाहिँ नेपाली कांग्रेसको जो विचार, सिद्धान्त र डेमाक्रेसीका लागि खेलेको भूमिका, बहुदलीय प्रजातन्त्र, संसदीय अभ्यास र जनतालाई सशक्त गराउनुपर्छ भन्ने जुन एजेन्डा छ, त्यसले पनि मलाई कांग्रेस बनाएर राख्यो ।
आमा प्रतिभा राणा र तपाई दुबैजना राजनीतिमा लाग्नुभएको छ, आमाले छोरीलाई प्रभाव पारेको कि छोरीले आमालाई ?
- मेरो मुमा त पहिल्यैदेखि राजनीतिमा हो । उहाँको पनि पृष्ठभूमि समाजिक कार्यकर्ता नै हो । ०४६ मा राजनीतिक परिवर्तन हुनेवित्तिकै पञ्चालयत कालका नेताहरुले उहाँलाई राजनीतिमा सक्रिय गराउन धेरै प्रयत्न गरे । मेरो भाइ र मैले पञ्चहरुको पार्टीमा प्रवेश नगर भनेर धेरै करायौं । तर, वहाँलाई बाध्यता पनि भयो । तर वहाँ पनि डेमोक्रेटिक विचारकै मान्छे हो । पोलिटिक्समा वहाँ म भन्दा सिनियर हो ।
तपाई खान्दानी परिवारमा हुर्किएको मान्छे, राजनीतिमा लागेपछि गाउँको मैलाधैला मान्छेहरुसँग पनि उठबस गर्नुपर्ने हुन्छ, यस्तो अवस्थामा अप्ठ्यारो महसुस हुँदैन ?
- मलाई त्यस्तो अप्ठ्यारो भएन । म युनिभर्सिटीबाट फर्केपछि विकासको कार्यकर्ता बनें । विकासको काम गरेको ४/५ वर्षपछि मेरो विवाह भएको हो । वहाँसँग विवाह गर्नुभन्दा अगाडि नै मैले नेपालको ग्रामीण अवस्था के छ भनेर राम्रैसँग बुझिसकेकी थिएँ ।
पहिलोचोटि फिल्ड गएको घटनाचाहिँ म कहिल्यै बिर्सिन्न । चापागाउँ फिल्डमा गएको, राति हामीलाई सुकुलमा सुताए । हामी स्लिपिङ ब्याग लिएर गएका थियौं, त्यहाँ त उपियाँ हात्तीजत्रै रहेछन् ! रातभर सुत्न सकिएन । उडुस पनि थियो कि क्या हो, उपियाँचाहिँ मैले देखें । त्यो मेरो पहिलो फिल्ड भिजिट थियो । त्यसपछि धेरै ठाउँमा गइयो । पछि आइयूसिएनमा पनि काम गर्दा लमजुङ स्याङ्जातिर पनि पुगें । यो १९९० तिरकै कुरा हो । मेरो विवाह १९९४ मा भएको हो । त्यसैले बिहे गर्नुभन्दा अगाडि नै मलाई नेपालको गाउँको अवस्था धेरै थाहा भैसकेको थियो । म फिल्डमा त अहिले पनि धेरै जान्छु । मेरो एनजिओले ३०/३५ वटा जिल्लामा अहिले पनि कार्यक्रमहरु गरिराखेको छ ।
तपाईले भनेजस्तो म कहिलेकाँहि फिल्डमा त जान्थें, तर मेरो धेरै काम चाहिँ पोलिसी लेबलमै हुन्थ्यो । पढ्ने, लेख्ने । पीएचडी मैले १९८९ मै सिध्याइसकेकी थिएँ । तर, बिहा गरेपछि मलाई मेरो श्रीमानले के च्यालेन्ज गर्नुभयो भने साँच्चै सामाजिक काम गर्ने हो भने गाउँ महिलाहरुलाई परिवर्तन गरेर देखा, पत्रिकामा मात्रै आउने र टीभीमा मुख देखाउने मात्रै नगर् । यसो भनेर उहाँले मलाई च्यालेञ्जै गरेको हो । त्यसपछि मलाई च्यालेञ्ज नै गरेको हो त भनेर मैले सुदुरपश्चिममा काम गर्न थालेकी हुँ । १९९४ मा बिहे भयो, १९९५ देखि काम गर्न थाले ।
शहरको मान्छे, पहिलोचोटि सुदुरपश्चिममा पाइला टेक्दा कस्तो अनुभूति भयो ?
- पहिलोपटक १९९४ मा सुदुर पश्चिम गएकी हुँ । मलाई त ‘सक’ भयो । मलाई ४/वर्ष पछाडि गएको जस्तो लाग्यो । शायद उहाँ (देउवा) सँग विहा नगरेको भए म लाइफमा कर्णालीको पुल पनि तर्ने थिइँन होला । पहिलोचोटि जाँदाखेरि त मलाई अर्कै शताब्दीमा पुगेको जस्तो लाग्यो । छुवाछुत प्रथा, महिलाहरुको स्थिति, स्कुलमा गयो भने बालिकाहरु नहुने । यस्तो थियो । तर, अहिले गयो भने एकदम खुशी लाग्छ । अहिले त्यहाँ धेरै चेञ्ज भयो । अहिले ७० प्रतिशत भन्दा बढी केटीहरु पढ्छन् । बाटो छ, स्कुल क्याम्पसहरु गए । स्वास्थ्य संस्थाहरु गए । धेरै नै परिवर्तन भएको हेर्न पाएँ जीवनमा । पहिलोचोटि जाँदा त मलाई कहाँ गएँ, कहा गएँ जस्तो लाग्यो ।
तपाईको एनजिओले यतिबेला के गर्दैछ ?
- मेरा २/३ वटा एनजीओहरु छन् । त्यसमध्ये एउटाचाहिँ सुरक्षित मातृत्व सञ्जाल महासंघ छ । ७२ जिल्लामा यसका सदस्य छन् । यो एनजिओ स्थापना भएको १९९६ देखि हो । अहिलेसम्म हामीले ३०/४० जिल्लामा कार्यक्रम गरिसक्यौं होला । प्रजनन स्वास्थ्यसम्बन्धी नै धेरै कार्यक्रम छ हाम्रो । अहिले हामीले कालीकोट जिल्लामा ५ वटा प्रसुती गृह बनाइराखेका छौं । पोहोर साल हामीले दैलेखमा ६ वटा बनायौं । त्यस्तै गरेर तेह्रथुम, मोरंग, सुनसरी, रौतहट र सप्तरीमा हामीले सुरक्षित मातृत्वसम्बन्धी कार्यक्रम चलाइराखेका छौं । यो कार्यक्रम हाम्रो पूर्वी तराईतिर धेरै छ । अर्को साता हामी जाजरकोट पनि जाँदैछौं ।
यसक्रममा हामीले के अनुभव गर्यौं भने हाम्रो कार्यक्रमबाट जनताले सुसुचित हुने र सेवा पनि पाउने तर त्यो सेवाचाहिँ स्तरीय नहुने । यस्तो देखेपछि हामीले ७५ वटै जिल्लामा सार्वजनिक सुनुवाइ कार्यक्रम गर्यौं । सरकारले जेमा बजेट हालेको छ, त्यो साँच्चै जनतामा पुगेको छ कि छैन ? लक्षित समूहले पाएको छ कि छैन ? यसविषयमा सार्वजनिक सुनुवाइ गरेपछि हामीले के पायौं भने कति ठाउँमा जनतालाई कति बजेट आउनुपर्छ वा आएको छ भन्ने थाहै छैन । हामीले रोल्पा, रुकुम र सल्यानमा पनि कार्यक्रम गरेका थियौं । त्यहाँ सरकारले स्वास्थ्य सेवा दिँदा कस्तो औषधि केमा हालेर पठाउने भन्ने जनतालाई थाहै छैन । जनताले थाहा पाए भने त कराउन थाल्छन्, खोइ त हाम्रो आएन भनेर । हामीले त्यहाँ गएर जनतालाई सुसुचित गर्यौं, तिमीहरुको हक यो हो, जनतालाई तिमीहरुका नाममा यति पैसा हालेको छ । तपाईहरु स्वास्थ्यचौकीमा गएर भन्नोस्, खै त हाम्रो औषधि ? हामीले जनतालाई यसरी सिकाउने काम पनि गर्यौं । सरकारकौ कर्मचारीसँग मिलेर स्वास्थ्य संस्था कसरी राम्रोसँग चलाउने भन्ने पनि गर्यौं । हामी यस्तै कार्यक्रमहरु गरिराखेका छौं । यसबाट हामीलाई के अनुभव भयो भने सरकारसँग भएको नीति कार्यक्रमबारे जनतालाई थाहा हुनुपर्दोरहेछ । सरकारबाट कार्यक्रम गए पनि गुणस्तरीय नजाँदो रहेछ । एउटा जिल्लामा त के देखियो भने टीनको बाकसमा हालेर लानुपर्ने औषधि बोरामा हालेर पठाउने अनि बाकसको पैसा कर्मचारीले चोखै खाने । जनताले बाकस खै भनेर सोध्ने कुरा पनि भएन । त्यसैले सरकारले के कार्यक्रम हालेको छ भन्ने कुरा पारदर्शी र खुला हुनुपर्दोरहेछ भन्ने मैले थाहा पाएँ । यसको फिडब्याक हामी नेपाल सरकारलाई पनि दिन्छौं । सबै सचिव डीजीहरु भ्रष्ट र खराब नियतका हुनुहुन्न । रत, उहाँहरुलाई पनि ‘फिडब्याक’ दिने ‘मेकानिज्म’ छैन । हामीले यस्तो फिडब्याक दिने काम गरिरहेका छौं । हामीले प्रजनन स्वाथ्य र सुरक्षित र सम्मानित मातृत्वलाई कानूनी रुपमै महिला अधिकारको रुपमा स्थापित गर्न कानूनको ड्राफ्ट पनि बनाइसकेका छौं । हामीले सरकारलाई यो ड्राफ्ट सन् २०१० मै बुझाएको हो । त्योबेला स्वास्थ्मन्त्री उमाकान्त चौधरी हुनुहुन्थ्यो । प्रेमबहादुर सिंह कानुनमन्त्री हुनुहुन्थ्यो, वहाँहरुलाई बुझाएको हो । यसलाई अहिले मन्त्रीले क्याबिनेटमा लाँदैछन् ।
यहाँले एनजिओबाट यतिधेरै अनुभव गर्नुभएछ । जनताको प्रत्यक्ष जीवनसँग जोडिएका यस्ता काम राजनीतिक दलका नेता कार्यकर्ताले गर्नुपर्ने हो कि होइन ? यहाँ आफैं राजनीतिक व्यक्ति पनि हो….
पूरा भिडियो हेर्न तल क्लिक गर्नुहोस
   
- राजनीति गर्नेहरुले धरातलीय यथार्थता थाहा पाए भने त त्यो धेरै राम्रो कुरा हो । यथार्थता थाहा पाउने तर नगर्नेहरु पनि छन् । मैले प्रधानमन्त्रीकी श्रीमती भएर पनि हेरें । धेरै मन्त्रीहरुसँग संगत गरें । धेरै मान्छेहरु नेपालमा मन्त्री भएपछि २/३ महिनासम्म अल्मलिन्छन् । मन्त्री नै के हो भनेर अल्मलिँदा अल्मलिँदै आधा समय बितिहाल्छ । हाम्रो नेपालमा सिस्टमै रहेन छ । भोलि स्याडो मिनिस्टर (छायाँ मन्त्री) को हुन्छ भन्ने पार्टीहरुमा सिस्टमै छैन । अनि नयाँ मन्त्री ग्ल्यामरमा रमाउँछ । पत्रकारहरु आउँछन्, भेट्न आउनेहरुले फूल दिन्छन्, त्यसपछि भ्रमण गर्न थाल्छ । अनि मन्त्रालयका बारेमा थाहा पाउन लाग्दालाग्दै सरकारै खुस्किइहाल्छ । अर्काथरि केही चाहिँ मन्त्री हुनासाथ तत्कालै कर्मचारीहरुको सरुवा बढुवातिर लाग्छन् । कार्यकर्ताले पनि उनीहरुलाई दाइ, भाउजू भन्दै धेरै प्रेसर गर्छन् । अनि उनीहरुको सरुवा बढुवामै समय जान्छ । कोही मन्त्रीहरुचाहिँ पहिल्यै अध्ययन गरेका हुन्छन् । उनीहरु एकदमै सिररियस हुन्छन् । त्यस्ता मन्त्रीहरु पनि मैले देखेकी छु । काम गर्न चाहने मन्त्रीले गर्न सक्छ । त्यस्ता मन्त्रीलाई पछिसम्म पनि सबैले सम्झन्छन् ।
तपाई आफूचाहिँ पार्टीमा बढी समय दिनुको साटो एनजिओमा बढी समय लाग्नुको कारण के नि ?
- मेरो पार्टीमा के भूमिका छ र मैले टाइम दिनुपर्ने ? म त महासमिति सदस्यमात्रै हो । महासमिति सदस्यको त केही भूमिकै हुँदैन, भोट हाल्ने बेलामा मात्रै हो । अधिवेशनमा हाम्रो भूमिका आउँछ । चुनावमा ‘क्याम्पेनिङ’ गर्न जानुपर्छ । त्योबाहेक पार्टीमा मेरो भूमिका छैन ।
पार्टीमा आफैंले भूमिका लिन नखोजेको कि नेताहरुले नदिएको ?
म त भन्छु, नदिएकै हो । सभासद हुँदा पनि मलाई पार्टीले एउटा लोकल बैठकमा पनि पठाएन । किन पठाइएन, जसले नपठाएको हो, उसैलाई सोध्नोस् । म त जान तयारै थिएँ । तर, महिलाहरुलाई राजनीतिमा गाह्रो छ । चाकडी धेरै गर्नुपर्छ । चाकडी नगर्ने महिलाहरुलाई राजनीतिमा धेरै अप्ठ्यारो छ ।
कांग्रेसका महिला नेतृहरुमा सुजाता कोइराला, चित्रलेखा यादवजस्तै आरजू राणाको पनि नाम आउनुपर्ने होइन र ?
- पार्टीले ठाउँ दिनुपर्‍यो नि । पार्टीले ठाउँ दियो भने म आउँछु । तर, पार्टीमा माहौल हुनुपर्यो । मलाई पार्टीमा मान्छेले शेरबहादुर देउवाको श्रीमतीका रुपमा मात्रै देख्छन् । नेताका रुपमा देख्न चाहँदैनन् कि खोज्दैनन् मलाई थाहा छैन । पितृसत्तावादी सोच छ । सभासद हुँदाखेरि पनि यो फलानोको श्रीमती भएर आएकी हो भन्ने धेरै सुनियो । यस्तो सुनेर मलाई वाक्क लाग्छ । यस्तो सुनेपछि मलाई के लाग्छ भने मलाई पार्टीको प्लेटर्फम पनि चाहिँदैन, जुन प्लेटर्फम भए पनि हुन्छ । मेरो इच्छा जनताका लागि काम गर्ने हो । मैले पाटीृको प्लेट र्फम नहुँदा पनि नीतिका लागि लविङ गरिराखेकै थिएँ । ७५ वटै जिल्लामा कुनै पनि गाउँमा गएर काम गर्नका लागि पार्टीकै प्लेटर्फम चाहिँदैन । त्यसैले मलाई पार्टीले गर्नैपर्छ भनेर नलागेको हुन सक्छ ।
कहिलेकाहीँ त हिसिला यमीको पनि याद आउँछ होला हैन ?
- मैले हिसिलालाई भनेकी थिएँ । श्रीमान प्रधानमन्त्री हुँदा के अनुभव गर्नुभयो दिदी भनेर उहाँले सोध्नुभएको थियो । मैले उहाँलाई भनेकी थिएँ, श्रीमान प्रधानमन्त्री भएपछि तपाई ‘इनभिजिवल’ रहन सक्नुभयो भने विवादमा आउनुहुन्न । धेरै अगाडि आउन खोज्नुभयो भने विवादमा पर्नुहुन्छ भनेकी थिएँ, उहाँ विवादमा पर्नु पनि भयो । किनभने नेपालमा पितृसत्तात्मक सोच छ हेर्नोस् । श्रीमानको पोष्ट हुँदाहुँदै श्रीमती अगाडि आएको यहाँ कसैले पनि देख्न चाहँदैन । यद्यपि हिसिला यमी भनेको आफैंमा सक्षम र धेरै खारिएको राजनीतिज्ञ हो । तर, वहाँलाई कति धेरै नेगेटिभ प्रेस पर्यो । यो चाहिँ नेपालको मनस्थिति हो । म पुरुषलाई मात्रै भन्दिँन, यो महिलाहरुको पनि मनस्थिति हो । त्यसैले एक हदमा मैले यो पनि बुझेर त्यति आफूलाई पोट्रेट पनि गर्न चाहँदिन । मैले आफूलाई धेरै पोट्रेट गरें भने मेरा श्रीमानसँग रिस फेर्नेहरुले श्रीमतीलाई अगाडि सारेर रीस फेर्छन् । ऊ, श्रीमतीलाई कस्तो प्रोमोट गरेको छ, हेर त भन्छन् । हाम्रो नेपाली समाज त्यो हो । त्यसकारणले म अगाडि नबढेकै हो र आफूलाई अलिकति ब्याक गरेकै हो ।
महिलाहरुले धेरै ‘इन्टरफेयर’ गरेको हाम्रो समाजलाई सैह्य हुँदैन । समाजलाई पचाउन धेरै गाह्रो छ । समाजमा श्रीमतीले धेरै बोल्यो भने श्रीमानलाई जोइठिंग्रे भन्न थाल्छन् । यस्तो परिस्थिति किन जन्माउने ? यो त मैले बुझ्नुपर्यो नि । मैले शेरबहादुर देउवासँग विवाह गर्दा नेता हुन्छु भनेर गरेकी हैन, उहाँकी श्रीमती हुन्छु भनेर विवाह गरेकी हुँ । त्यसैले उहाँलाई अप्ठयारो पार्न चाहन्न । पोलिटिक्स त उहाँको करिअर हो । मेरो सेकेन्ड्री करिअर हो । मैले गर्नुपर्ने काम गरिराखेकी छु । मैले सुरक्षित मातृत्वमा काम गरेको धेरै वर्ष भयो । यसको रिजल्ट पनि देखिइराखेको छ । अन्तरराष्ट्रिय रुपमा पनि मान्छेले मेरो कामलाई सह्राना गरेका छन् । तर, मलाई स्वास्थ्यमन्त्री बन्नु छैन । मलाई बनाऊ कि बनाऊ भनेकी भए बन्थें पनि होला । तर, मन्त्री बन्नु ‘भेरी रिस्की इन नेपाल ।’ कार्यकर्ताले भनेको सबै काम गर्न पनि सकिन्न ।
अहिलेको राजनीतिलाई कसरी विश्लेषण गर्नुहुन्छ ?
- अहिले हामी सँघारमा छौं । यहाँसम्म आइपुगेको राजनीतिक पार्टीहरुको बेमेलकै कारणबाट हो । एउटा कुनै नाममा सहमतिमा पुगेको भए हामीले कर्मचारीहरुको सरकार ब्यहोर्नुपर्ने थिएन । म यसलाई सिनेमाको मध्यान्तरका रुपमा हेर्छु, यो ‘इन्टरभल’ पछि सिनेमा कतातिर जान्छ, कहानीमा परिवर्तन आउँछ कि आउँदैन भनेर हामी सबैले ठूलो कौतुहलका साथ हेरिरहेका छौं । मलाई लाग्छ, चुनाव चाहिँ हुन्छ । किनभने रसरकारमा बसेका धेरैलाई चिन्छु । उहाँहरुलाई धेरै समय सरकारमा बसिरहने इच्छा छैन । तर, बल दलहरुकै कोर्टमा छ । दलहरुले छिटो चुनाबमा जाने कोशिस गर्नुपर्छ । बाहिर बस्नेहरुले पनि के सोच्नुपर्छ भने चुनावमा नआएर उहाँहरुको एजेन्डा कहिले पूरा हुन्छ ? । राजनीतिमा ‘लिटमस’ परीक्षण भनेको जनताको भोट हो । आफ्नो विचार सही हो कि गलत भन्ने कुरा पनि चुनावमा गएपछि मात्रै थाहा हुन्छ । त्यसैले चुनाव हुन्छ र गुर्न पनि पर्छ । चुनाव गर्न सकेनौं भने हाम्रो देश साँच्चिकै असफल राष्ट्र बन्छ ।
पछिल्लो समय नेपाली कांग्रेसमा आएको उतार चढावबारे तपाईको बुझाइ के छ ?
- कांग्रेस पार्टीमा नेताहरु धेरै डेमोक्रेट्स पनि छन् । तर, कहिले-कहिले विश्लेषणको कमी पनि भएको जस्तो लाग्छ । राजनीतिमा परिस्थितिको विश्लेषण चाहिँ अलि लामो समयकै गर्नुपर्छ । तातै खाऔं जली मरौं हुँदै राजनीतिमा । मैले विवाह गरेको १९ वर्षमा मेरा श्रीमानबाट सिकेको कुरा पनि यही हो । राजनीतिमा आजभन्दा १०/१५ वर्ष पछाडि के हुन्छ, त्यो सोच्नुपर्दोरहेछ । कतिपयउ नेताहरुले मिडियामा बाइट दिने रहर गर्दा पनि फस्छन् । कति नेतालाई पत्रकार देख्दा बोलौं बोलौं लागिहाल्छ । नेपाली कांग्रेसमा नेताहरु विभिन्न दिशातिर फर्किए पनि उहाँहरुको विचारमा एक ढिक्का छन् । मानवअधिकार, डेमोक्रेसी, बहुदलीय प्रतिश्पर्धा, आवधिक निर्वाचन आदिमा कांग्रेस नेताहरु समर्पितै छन् । पार्टीको विचारमा ह्रास आएको छैन ।
कांग्रेस सभापति सुशील कोइराला र देउवावीच भइरहेको द्वन्द्वले पार्टीमा समस्या आएको भनिन्छ नि ?
- त्यो चाहिँ नेताहरुलाई नै सोध्नोस् । म केन्द्रीय समितिमा छैन । हरेक संस्थामा विभिन्न विचार बोकेका मान्छे हुन्छन् र सबैको विचारबाट संस्था चल्छ । एउटैको विचार नै सर्वेसर्वा ठान्ने हो भने त त्यो लोकतन्त्र नै हैन । के कृष्ण भगवान हो र मान्छे ? एउटाले बोलेपछि त्यो नै सही हुने ?
भिडियो